Zie ook het fotoalbum. Opening van het Muizenfort: het Muizenfort is helaas tot nader order gesloten voor publiek. Een speciaal fotoalbum vindt u hier


Geschiedenis

De stad Muiden was van oudsher een belangrijk strategisch punt voor de verdediging van de monding van de rivier de Vecht, de daarin gelegen sluizen, de zeedijk en de Naardertrekvaart. Een mogelijke vijand kon dit punt aldus gebruiken om verder in de provincie Noord-Holland door te dringen en de aanval op Amsterdam in te zetten. 

Tegen deze snode plannen waren echter een aantal maatregelen getroffen, zoals het plaatsen van sluizen binnen de vesting Muiden om innudaties (onder water zetten) van de Hollandse Waterlinie te bewerkstelligen.

De Hollandse Waterlinie ontstond in 1672 (het Rampjaar) toen de opmars der Fransen tot stilstand werd gebracht door het water. Hierdoor geïnspireerd bouwden de Hollanders in de periode die daarop volgde een reeks van forten, sluizen en andere verdedigingswerken. Na de Napoleontische tijd werd een linie ten oosten van Utrecht, de Nieuwe Hollandse Waterlinie, gebouwd.

De Nieuwe Hollandse Waterlinie (1880-1920) bestond uit een serie van forten die rondom Amsterdam werden aangelegd of verbeterd. In Muiden werd daartoe de Westbatterij opgeknapt en het Muizenfort en de kazerne daar tegenover aangelegd.

Bouw en functie van het Muizenfort

Tussen 1874 en 1877 werd begonnen met de bouw van gebouw C en een daar tegenover gelegen kazerne. Op 4 augustus 1874 legde men daartoe op de oostelijke stadswal de eerste steen van het Muizenfort (bomvrij gebouw  C, de naam Muizenfort dateert van later), dat de Naardertrekvaart en de daarnaast gelegen weg zou beschermen tegen indringers. Eerder al was op de plaats van de aldaar gelegen oude poort en brug een nieuwe gracht gegraven, waardoor een eiland ontstond, waarop gebouw C gebouwd kon worden.

Op 13 oktober 1875 schreef Algemeen Handelsblad dat "de verbetering der vesting Muiden haar voltooiing naderde, wat uiteindelijk in 1877 inderdaad, wat het Muizenfort betreft, het geval was. De gehele vesting Muiden werd, samen met Weesp, in 1892 toegevoegd aan het zuidoostfront van de Stelling van Amsterdam.

Het Muizenfort is een zogenaamde capponière, een aan de voet van de hoofdwal gelegen uitbouw ter flankering van de gracht (volgens het polygonale stelsel) en gebouwd op de ravelijn van de voormalige Naarderpoort. Het doel van de bemanning van het fort was dus "het afsluiten van de doorgangen via de zeedijk (noord) en de Naardertrekvaart (zuid) door flankerend vuur vanuit de kazematten en frontaal vuur op de aarden dekking".

Gebouw C bood plaats aan ongeveer 90 manschappen, die ondergebracht konden worden in de tegenover het Muizenfort gebouwde kazerne. Hun bakstenen behuizing in gebouw C was op een ravelijn gebouwd, waarvan zich aan de weerzijden van de flanken betonkazematten bevonden, die verdeeld waren in drie compartimenten.

De hoofdingang was via een houten brug over de keelgracht van het fort te bereiken. In de keel was aan de rechterzijde een uitbouw, waar de officieren verbleven. Komend van binnenuit kon men via een gebogen poterne naar de frontwallen van het fort lopen. Het Muizenfort had zware gemetselde tongewelven die voorzien waren van een laagje zand. Het regenwater werd door dit zand gefiltreerd en opgevangen in reservoirs in de kelder. Dat was nodig omdat de vijand het water in de grachten vergiftigd kon hebben.

Muizenfort in de twintigste eeuw

De militaire grond in Muiden diende ook publieke doelen; zo werden in 1897 bomen en houtgewas, afkomstig van de Muider vestingwerken, ter verkoop aangeboden. Tijdens de mobilisaties van 1914-1918 en van 1939-1940 werd het Muizenfort bezet door honderd dienstplichtige militairen. De Stelling van Amsterdam was toen al (in 1922) opgeheven en vervangen door de Vesting Holland. In de mobilisatietijd 1939-1940 werd het fort uitgebreid met een piramide groepsschuilplaats, een G-mitrailleur kazemat en een waarnemingspost, die ook tegenwoordig nog te zien zijn.  

De naam Muizenfort voor gebouw C werd al in 1930 gebruikt, getuige het verhaal in De Gooi- en Eemlander dat een visser in de Fortgracht van het Muizenfort was verdronken. De stelling die veel geponeerd wordt dat de naam Muizenfort uit 1939 stamt en afkomstig zou zijn van de grijsgroene uniformen der toenmalig ingekwartierde soldaten is dus niet juist.

Na de Tweede Wereldoorlog ging de betekenis van de Nieuwe Hollandse Waterlinie  verloren. De Kringenwet van 1853 werd ingetrokken bij wet van 28 november 1963, waardoor het Muizenfort als vestingwerk geen functie meer had. Het fortje, dan nog in bezit van het Ministerie van Defensie, raakte hierop in verval. Vanaf 1989 werd het echter gerestaureerd en in gebruik genomen als multifunctionele ruimte. Tegenwoordig is het fortje een museum, met onder meer een loopgravencircuit en een binnenexpositie. Helaas is dit tot nader order niet meer mogelijk. Het fortje is, ook van buiten, echter zeer de moeite waard om eens te bezoeken.


Zie ook


Bronvermelding (naast bovenstaande links)

  • 1875.  Begroting van uitgaven voor de voltooiing van het vestingstelsel, dienst 1876. In: Algemeen Handelsblad, 13 oktober 1875
  • 1897. Verkoping van bomen en houtgewas. In: De Gooi- en Eemlander, 18 december 1897
  • 1930. Visser verdonken. In: De Gooi- en Eemlander, 19 december 1930
  • 1938. Vesting Muiden. In: De Gooi- en Eemlander, 15 oktober 1938
  • 1979.  J.A. van Wiechen. Van burcht tot waterlinie. Militaire Spectator. 148, 219